Pontons en paardenvijgen

In het in 1811 zelfstandig geworden dorp Westzaan zit er een relatief hoge concentratie lood in de grond. Hoe die er komt? Dat vertellen we zo. Maar eerst: hoe komen we er weer vanaf? Diverse tuinen gelegen in de Kerkbuurt van het oudste dorp in de Zaanstreek dienen te worden gesaneerd als gevolg van die verhoogde concentratie. Boven een gemeten gehalte van 800 mg/kg wordt geadviseerd sanerende maatregelen te nemen. De verschillende tuinen die het betreft, zijn echter niet gemakkelijk te bereiken.

Van Schie bracht daarom een brug aan van pontons en schotten over een lengte van zo’n 150 meter die op dit moment zigzaggend door Westzaan loopt (zie schets). Het was passen en meten, maar door het nauwgezet inmeten van de ruimte met de GPS, pastte alles precies. Via een gecreëerde laad- en losplaats wordt de grond en het materieel aan- en afgevoerd over de pontons. Deze zomer zitten de bewoners van Westzaan dus weer heerlijk in hun loodvrije tuinen! Wij leveren de pontonbrug in opdracht van de Antea Group.

Risico

Lood vormt een risico voor de volksgezondheid wanneer je het binnenkrijgt. Het lood vanuit de tuinen in Westzaan kunnen kinderen bij voorbeeld binnen krijgen wanneer ze buiten spelen, hun handen vies maken en die in hun mond steken. Maar het lood kan ook via zelf verbouwde groente het lichaam in komen.

Paardenvijgen

Hoe komt die concentratie lood hier eigenlijk? Om hier achter te komen moeten we tientallen jaren terug naar de industriële geschiedenis van Westzaan. Destijds was lood aanwezig in materialen die werden gebruikt om de bodem op te hogen. Echter, deze verontreiniging is ook ontstaan door de vroegere aanwezigheid van loodwitbedrijven in de Zaanstreek. Loodwit was één van de elementen van olieverf. Om dat te creëren werden loodbanden in aarden potten gehangen, waarvan de bodem gevuld was met azijnzuur. Die aarden potten werden op hun beurt geplaatst in paardenmest. De ontbinding van de paardenmest levert kooldioxide en warmte op en de reactie van de dampen op het lood geeft loodwit. En de overgebleven paardenmest? Die werd verspreid over het gebied. En daarom ligt er vandaag zo’n 150 meter aan pontons door het pittoreske dorp om dat weer netjes op te ruimen.

Loden letters

Een ander verhaal is dat van de grafi sche industrie. Zo’n honderd jaar geleden waren in de Zaanstreek veel grafi sche bedrijven gevestigd. Zelfs in het kleine Westzaan. Al in 1894 begon daar Drukkerij Van Dijk & Allan. Het verdween in 1963, maar stond ook in de Kerkbuurt. In dezelfde buurt was ook een lettergieterij gevestigd. Ook in dit verhaal speelde de paardenmest een rol.

In het gietproces werd de hete loodlegering uit de oven in de matrijzen gegoten. Dat mocht niet te snel afkoelen, anders zouden er gietgallen (luchtbellen) ontstaan. Daarom zette men de matrijzen eerst in de mestvaalt. Er is toen niet alleen lood, maar ook drukinkt en salpeterzuur in de paardenmest terechtgekomen. Dezelfde mest die later, vermengd met aarde, voor de tuinen aan de Kerksloot is gebruikt. Reden waarom nu die grond is afgegraven en vervangen door schone grond. Door het aanleggen van een pontonstraat kon alle grond nu met machines worden aan- en afgevoerd. Het was de enige manier. Een interessant project, in opdracht van de Antea Group.